Παροιμία

Άρθρο της Μαργαρίτας Γουέσσελινγκ

Υπάρχει μια παλιά παροιμία των Ντόπιων Αμερικανών που λέει ότι, εάν ένας μέλος της φυλής μένει πίσω, τότε όλη η φυλή δεν μπορεί να προχωρήσει. Αυτό είναι μάλλον καλή συμβουλή για μια φυλή, μια μικρή ομάδα ανθρώπων που ζουν μαζί και που είναι όλοι συγγενείς. Είναι ειδικά καλή συμβουλή όταν η φυλή ταξιδεύει—οι μέλη της φυλής πρέπει κάθε τόσο να σταματήσουν και να κάνουν έλεγχο για να δουν εάν χάσανε κανείς.
Αλλά η παροιμία περιέχει μια βαθύτερα φιλοσοφική αλήθεια που είναι δύσκολο για μας, τους μέλους της ευρύτερης κοινωνίας του καπιταλισμού του 21ου αιώνα, να καταλάβουμε. Αφορά την πνευματική κατάστασή μας. Εμείς γνωριζόμαστε μεταξύ μας? Ξέρουμε ποιες καταστάσεις βιώνουν οι διάφοροι μέλη της κοινωνίας όπου ζούμε εμείς, ή απλά κοιτάμε αυτά τα πράγματα που αφορούν εμάς και τον μικρό κύκλο ανθρώπων γύρω μας? Εάν η δεύτερη είναι αλήθεια, τότε δεν ζούμε σε μια κοινωνία, αλλά σε μια περίπλοκη μηχανή που δεν καταλαβαίνουμε.
Η παροιμία μου θυμίζει την συμπεριφορά των μικρών παιδιών όταν ένα από αυτά πληγώνεται. Αμέσως όλα τα άλλα παιδιά περικυκλώνουν το παιδί που πληγώθηκε, του προσφέρουν βοήθεια και το κοιτάζουν σαν να είναι σαγηνευμένοι. Αισθάνονται τον πόνο του άλλου παιδί σαν τον δικό τους πόνο. Μπορεί να μην ξέρουν τι πρέπει να κάνουν και πώς να βοηθήσουν, αλλά είναι εκεί και δεν μπορούν να γυρίσουν την πλάτη στο άλλο παιδί, μέχρι αυτό θα περιποιηθεί. Καθώς μεγαλώνουν όμως, τα παιδιά μαθαίνουν πώς να συμπεριφέρονται σε μια τέτοια περίπτωση. Μαθαίνουν πώς να προσφέρουν βοήθεια και ότι, εάν δεν ξέρουν να προσφέρουν βοήθεια, είναι καλύτερα να μην στέκονται πολύ κοντά. Μαθαίνουν ότι σε κάποιες περιπτώσεις, πρέπει να αγνοούν το πρόβλημα. Οι φράσεις, «δεν είναι δικό μου πρόβλημα,» και «δεν με αφορά» γίνονται σιγά-σιγά όλο και πιο εύκολες να τις πουν. Μαθαίνουν τελικά, να συγκεντρώνονται μόνο στον εαυτό τους, να κάνουν την δική τους δουλειά και να ξεχάσουν τον υπόλοιπο κόσμο, που δεν τους αφορά ευθέως.
Υπάρχουν έτσι, αυτοί οι δυο τάσεις μέσα στον άνθρωπο—μια τάση να συμπαθεί τον άλλον άνθρωπο και να φέρεται σε αυτόν σαν να ήταν ίδιος με τον εαυτό μας, και μια αντίθετη τάση να αγνοεί τον άλλον άνθρωπο και να φέρεται σε αυτόν σαν να μην υπήρχε. Αλλά η πρώτη τάση εμφανίζεται πριν από την δεύτερη τάση, και είναι πιο φυσική από αυτή, γιατί δεν χρειάζεται να μαθευτεί. Η δεύτερη τάση, όμως, ενθαρρύνεται σε μεγάλο βαθμό από την δική μας περίπλοκη και μηχανική κοινωνία.
Αναρωτιέμαι πολλά χρόνια τώρα, εάν η αδιαφορία και η απομόνωση που απαιτεί η σύγχρονη κοινωνία, μπορούν να μας κάνουν καλό. Δεν ξέρουμε ούτε τους ανθρώπους στην γείτονιά μας, ούτε καν τους ανθρώπους στις οικογένειές μας. Πολλές φορές δηλαδή, όταν κάποιος έχει προβλήματα, αναγκάζεται να τα κρύψει γιατί, εάν μαθαίνουν οι άλλοι για αυτά, θα τον αγνοούν εντελώς. Δεν είναι δικό τους πρόβλημα—δεν τους αφορά—και τον αφήνουν να βρουν την λύση μόνος του. Το αποτέλεσμα είναι, ότι δεν ξέρουμε στ’ αλήθεια τι συμβαίνει με τους ανθρώπους τριγύρω μας. Σήμερα, εάν ένας μέλος της φυλής μας μένει πίσω, δεν το προσέχουμε. Και εάν το προσέχουμε, δεν το αναφέρουμε—φοβόμαστε, μήπως και εμείς θα μείνουμε πίσω.